HOME

een terug

KIJK DOOR DE ECOSCOPE       (2012  50 jr. ‘Boek’)

De klassieker van Rachel Carson en het begin van modern milieubewustzijn

Christof Mauch

Rachel L. Carson, Silent Spring, Boston: Houghton Mifflin 1962, Londen: Penguin Classics 2000; Duitse vertaling: Der dumme frühling. Vertaald uit het Amerikaans door Margaret Auer, München: Biederstein 1963, Tb. -Ausg.: München: dtv 1968; Der stumme Frühling. De ecoklassieker met een voorwoord van Joachim Radkau, München: beck'sche serie 2007.

De citaten in de volgende tekst zijn afkomstig uit de editie Penguin Classics en, indien nodig, vertaald door de auteur.

Bijna geen ander Amerikaans boek heeft golven zoals "Silent Spring" over de hele wereld gemaakt. Vergelijkbaar met een tsunami die zich over lange periodes en lange afstanden vanuit zijn ondergrondse bron verspreidt, heeft het boek van Rachel Carson traditionele opvattingen over de natuur verbrijzeld, een ongekende vernietiging blootgelegd en het beeld van een bedreigde wereld verlaten. Een "vloedgolf van brieven" overspoelde de VS onmiddellijk na de publicatie van het eerste hoofdstuk in de "New Yorker" in juni 1962. Carson zag in de voortdurende reacties op haar boek de ware betekenis ervan.Q1) Er is veel te suggereren dat 'Silent Spring' een van de katalysator was voor de 'ecologische revolutie' van de jaren zestig. Waar kwam deze explosieve kracht vandaan? En wat betekent de klassieker van Carson vandaag - een halve eeuw na de release?

De vroege publicaties van Rachel Carson zijn nu bijna vergeten. De auteur was geen onbekende schrijfster in 1962. Haar werk aan de "Secrets of the Sea" (1951) stond al 31 weken op de eerste plaats in de bestsellerlijst van de New York Times; het is onder andere bekroond met de National Book Award en is in de loop van de tijd in 28 talen vertaald. Samen met "On the Edge of the Tides" (1955) en "Under the Sea Wind" (1941) vormden de drie non-fictieboeken een indrukwekkende maritieme trilogie.Q2) Carson (1907-1964), die haar carrière begon als bioloog bij het Amerikaanse Bureau of Fisheries, was al lang financieel onafhankelijk toen "Silent Spring" verscheen. Ze kon met haar uitzicht ver uit het raam leunen - maar ze wilde nooit een revolutie teweegbrengen. Hun doel was meer profaan: het grote publiek inzicht geven in hoe destructieve pesticiden waren. Haar zorg was de wereld van de natuur en de menselijke gezondheid. Carson wist dat beide onherstelbaar waren beschadigd, vooral door DDT, omdat ze jarenlang een schat aan wetenschappelijk bewijs hadden verzameld. In zijn vaak drastisch suggestieve taal werd deze boodschap gevoeld.Q3)

Blz.2

Het feit dat Carson een populaire auteur was, gaf haar echter nog steeds geen autoriteit in de samenleving van de Verenigde Staten. Iedereen die nadenkt over welke instellingen de toen 54-jarige auteur tegen de release van "Silent Spring" heeft opgericht, is verrast over haar onverstoorbaarheid. De bioloog had geen doctoraat behaald en schreef haar boek "in zijn eentje", "als een wetenschappelijke privé-detective".Q4) De machtsverhoudingen tussen Carson en haar tegenstanders waren zeer ongelijk. Omdat Carson, als een vrouw in een door mannen gedomineerde wereld, doorging met de gevestigde orde in politiek en wetenschap, gaf het conflict een eigenaardig tintje. "Waarom maakt een meid zich zo druk om genetica?" Zei de president.Q5) Andere critici noemden haar 'emotioneel' of 'hysterisch' en een brief aan de New Yorker zei: 'Wat insecten betreft, is niet alleen een vrouw om bang te zijn voor de dood van een paar kleine insecten! Zolang we de H-bom hebben, wil alles in orde zijn "6

De confrontatie tussen de ecoloog en een vertegenwoordiger van de chemische industrie kwam uiteindelijk in een speciale uitzending van het CBS, die op 3 april 1963 de beste televisietijd werd uitgezonden. Carsons tegenstander, Dr. Robert White-Stevens, van de Amerikaanse Cyanamid Company, handelde - in tegenstelling tot Carson, die haar boodschap kalmte en kalmte presenteerde - agressief en geïrriteerd: een wereld zonder chemie, profeteerde hij, zou dood en verderf en de terugkeer naar de donkerste middeleeuwen meenemen.Q7) Het televisiepubliek koos de kant van de auteur. Haar triomf was compleet toen een rapport van de Presidential Science Council een paar weken na de uitzending opriep tot "ordelijke vermindering van persistente pesticiden" en aandrong om een eind te maken aan het gebruik van chemicaliën zoals heptachlor en DDT.Q8) De krachtigste tegenstanders van Carson waren echter het Amerikaanse ministerie van Landbouw. Voor zijn ambtenaren behoorde de bioloog tot een kleine groep esoterische dierenliefhebbers en eigenzinnige natuurbeschermers, die het begrip van de behoefte aan technische vooruitgang niet begrepen. Met de release van "Silent Spring" werd de stille minderheid echter een luidruchtige, politiek belangrijke entiteit.

Het milieuvervuilen met pesticiden was geen spectaculaire ontdekking. Verdigris (koperacetaat), lood en arseen werden in eerdere eeuwen al in de gewasbescherming en de landbouw gebruikt en de schadelijke effecten van deze elementen waren nooit ter discussie. Carson begon haar onderzoek echter rond de tijd dat het 'Cranberry-schandaal' door de Amerikaanse pers ging: het besproeien van pesticiden vanuit de lucht had de bessen in Long Island 1959 zo besmet dat ze niet langer geschikt waren voor consumptie. Voor de Amerikanen, wiens traditionele dankzegging kalkoen en veenbessen omvat, was dit een ernstige schok. Vooruitgang door wetenschappers om de regering te dwingen het gebruik van chemicaliën te staken, mislukte snel vanwege een uitspraak van het Hooggerechtshof. Het feit dat Carsons aanklacht zo'n sterk effect had en jarenlang resoneerde, was niet in het minst te wijten aan de debatten over radioactieve neerslag, die de politiek en de cultuur van de vroege Koude Oorlog bepaalden.

Interessant is dat het geen chemicaliën of pesticiden zijn die in het tweede hoofdstuk van "Silent Spring" worden genoemd als een concrete bedreiging voor de mens, maar het is de radioactieve neerslag. De mens, zei Carson, was de enige soort op de planeet die zoveel macht had verworven dat hij "de aard van zijn wereld kon veranderen" (p. 31). Deze kracht wordt echter blootgesteld als een hersenschim omdat de natuur wraak neemt op de mens.

Blz. 3

Het eerste hoofdstuk van het boek, 'A Fable for Tomorrow', dat op magische wijze de idylle oproept van een naamloos stadje dat is aangetast door een mysterieus lot, zal naar verwachting miljoenen lezers aan de post-apocalyptische bestseller van Nevil Shute 'On the Beach' (New York 1957) herinnerd hebben. De auteur beschreef de enge kalmte van Amerikaanse steden waarvan de bevolking was weggevaagd door radioactieve neerslag. Carsons boek verscheen een maand voor de Cubaanse rakettencrisis en in een tijd dat nucleaire paraatheid aan de gang was in de VS. De bioloog pakte het klimaat van angst voor nucleaire dreiging in de Amerikaanse samenleving en koppelde het aan de risico's van de dreiging van pesticiden en andere chemicaliën.Q9)

Een van de beroemdste foto's van Rachel Carson toont haar bukken over een laboratoriummicroscoop; maar voor het grootste deel wordt ze gezien midden in de natuur: leunend tegen een boom, bijvoorbeeld, of aan de kust van haar geboorteland Maine. Tijdens haar wandelingen behoorde een verrekijker, waarmee ze vogels keek, tot de permanente uitrusting. De combinatie van microscoop en verrekijker is symptomatisch voor de manier waarop Carson waarneemt en denkt. Geen ander wetenschappelijk werk zo consequent als "Silent Spring" een continue zoomoptiek gebruikt die de micro- en macrogebieden van de natuur samen ziet: klein en groot, moleculen en organismen, fauna en flora, water, land en lucht - allemaal behoorden tot Carson heel dicht bij elkaar. In "Silent Spring" vertelt ze hoe residuen van door de mens gemaakte chemicaliën in de bodem blijven, hoe ze "binnenvielen en de lichamen van vissen, vogels, reptielen, huisdieren en wilde dieren bewoonden". De chemicaliën werden "gevonden in afgelegen bergmeren, wormen, [...] in de eieren van vogels - en in mensen zelf" (p. 31). Voor de ecoloog, die niet alleen met het blote oog naar de wereld kijkt, niet alleen door de microscoop, maar uitgebreid - alsof door een 'ecoscoop'10 -, de "balans van de natuur" wordt blootgesteld aan constante bedreigingen. Het is niet toevallig dat Carson herhaaldelijk heeft gepleit om het onderzoek te beperken tot laboratoriumexperimenten en geïsoleerde waarnemingen. De fysieke verbondenheid van de mens met de natuur zorgde ervoor dat het publiek rechtop ging zitten en aandacht kreeg. Plots werd de relevantie van wetenschappelijk onderzoek drastisch zichtbaar: wetenschap en technologie verschenen niet langer als toevluchtsoorden van afgezonderd onderzoek, maar als locaties van een ketel, waarin 'elixers van de dood' werden bedacht.11

Toen de democratische Amerikaanse politicus George McGovern in 1962 werd gekozen in de Senaat, werd 'Silent Spring' opgestapeld in de boekhandels. "Tot die tijd," zei McGovern achteraf, "hadden we natuurbehoud geassocieerd met Teddy Roosevelt en de nationale parken. Het boek liet ons zien dat er niet alleen behoud was , maar dat het milieu ook mens, water, bodem en lucht omvatte. De conservatieven [republikeinen] hielden van landschapsbescherming en ook van de term behoud , waarschijnlijk omdat het zo conservatief klonk, maar het boek liet ons iets compleet nieuws zien: ook die man maakt deel uit van de omgeving, de omgeving . Voor Rachel Carson waren er Teddy Roosevelt en de natuurbeschermers in Amerika'Na Rachel Carson kwamen de milieuactivisten .'12

Blz. 4

Carson was een waarschuwer, maar in tegenstelling tot Cassandra werden haar waarschuwingen feitelijk gehoord bij tijdgenoten. Dat is misschien - althans gedeeltelijk - dankzij Carsons taalkunst: als geen andere wetenschapper beheerste ze het toetsenbord van verschillende stijlen. Bijna onmerkbaar wisselt ze van sober over fantastisch naar intrusief, kleedt ze de radicale inhoud van haar boodschap in een mooi gewaad en benadrukt hem zoveel. In tegenstelling tot de socialist Murray Bookchin, die enkele maanden eerder de 'synthetische samenleving' van de VS als 'anti-ecologisch' bestempelde en het onderliggende economische systeem had ondermijnd,13 was Carson belast met de perfide en hebzuchtige houding van de chemische industrie. Hun kritiek was gericht, maar schudde niet de basis van de sociale orde; ze was bijna onschadelijk en daarom was ze zeer subversief.

De implicaties van "Silent Spring" zijn vaak gespeculeerd. Het is duidelijk dat het boek de belangrijkste trigger is geworden voor een verbod op DDT in de meeste westerse landen. Maar het is ook duidelijk dat het niet het einde van het tijdperk van pesticiden betekende.14Ongetwijfeld heeft haar werk de omgevingsperceptie van een hele generatie veranderd. Wetenschappelijk heeft het boek ook, vaak indirect en subtiel, zijn weg gevonden naar andere gebieden: veel belangrijke monografieën zouden nauwelijks zijn geproduceerd zonder "Silent Spring" - bijvoorbeeld Ted Steinberg's "American Green" (2006, over de obsessie van de Amerikanen met chemisch vormgegeven kunstgras), William Cronons 'Nature's Metropolis' (in 1991, over Chicago's nauwe associatie met planten en dieren in het achterland) of Andrew Isenberg's 'Mining California' (2005, over hydraulische goudwinning en de besmetting van de voedselketen door kwik). De "vergroening" van de wetenschap van de geschiedenis of, zo u wilt, de opkomst van de transdisciplinaire geschiedenis van de omgeving is niet in de laatste plaats te danken aan dat begrip van "Stille Lente",

Opmerkingen:

1Toespraak door Rachel Carson in december 1962; zit. Volgens Shirley A. Briggs, Rachel Carson: Her Vision and Her Legacy, in: Geno J. Marco / Robert M. Hollingworth / William Durham (ed.), Silent Spring Revisited, Washington 1987, p 3-11, hier S. 7e

2Rachel Carson, The Sea Around Us, New York 1951; this., The Edge of the Sea, Boston 1955; this., Under the Sea-Wind. A Naturalist's Picture of Ocean Life, New York 1941.

3Bekijk de biografie van Linda Lear, Rachel Carson. Witness for Nature, New York 1997, evenals de website van Lear http://www.rachelcarson.org .

4Joachim Radkau, The Era of Ecology. A World History, München 2011, p.123.

5Ezra Taft Benson, voormalig Amerikaanse minister van Landbouw, beschouwde Rachel Carson als een 'communist' in een privégesprek met president Eisenhower. Zie Linda Lear, Rachel Carsons Silent Spring, in: Environmental History Review 17 (1993), p. 23-48, hier p. 36.

6In the Mail, in: New Yorker, 20. en 27.2.1995 (herdruk van brieven aan de redacteur uit het jaar 1962); Lear, Carson's Silent Spring (noot 5), p.36; voor een grotere context cf. Michael B. Smith, "Silence, Miss Carson!", Science, Gender, and the Reception of Silent Springs, in: Feminist Studies 27 (2001), pp. 733-752, en Maril Hazlett ,, Woman vs .. Man versus Bugs'. Gender en populaire ecologie in vroege reacties op de stille lente, in: Environmental History 9 (2004), pp. 701-729.

7 Lear, Carson's Silent Spring (Note 5), p.38f.

8Dit., Bombshell in Beltsville. De USDA and the Challenge of Silent Springs, in: Agricultural History 55 (1992), pp. 151-170; Het Witte Huis, het gebruik van pesticiden. Een rapport van het wetenschappelijk adviescomité van de president. 15 mei 1963, Washington DC

9Zie Ralph H. Lutts, Chemical Fallout. Rachel Carsons Silent Spring, Radioactive Fallout en the Environmental Movement, in: Environmental Review 9 (1985), pp. 210-225.

10 Je zou dus een fictief instrument kunnen noemen dat de onlosmakelijke knopen van menselijke onderlinge afhankelijkheid met de hele omgeving verlicht.

11 "Elixirs of death" is de titel van het derde hoofdstuk van "Silent Spring".

12 Discussie tussen UN Global Ambassador Senator George McGovern en mijzelf in het Rachel Carson Center in München, 17.10.2011.

13 Lewis Herber (Murray Bookchin), Our Synthetic Environment, New York 1962.

14Zie bijvoorbeeld Christal G. Pollock, Silent Spring Revisited. Een 21e-eeuwse kijk op het effect van pesticiden op dieren in het wild, in: Journal of Avian Medicine and Surgery 15 (2001), p. 50-53.

citaat

Christof Mauch, kijk door de ecoscoop. Rachel Carson's klassieker, en het begin van de moderne milieubewustzijn in Eigentijdse Geschiedenis / Studies in Contemporary History, online editie, 9 ( 2012 ), H. 1,

URL: https://zeithistorische-forschungen.de/1- 2012 /4595 ,

Printeditie: p. 156-160.