HOME

een terug

BRON Delpher: Trouw 1970-11-12                                     ook in MAP                             

(Rubriek Wetenschap en Techniek)

‘Dode lente’ had diepgaande invloed

op overheidsbeleid.

Recensie:  Frank Grahan’s: ‘Sinds dode lente’

De boodschap die Frank Graham in zijn boek 'Sinds dode lente geeft!

door DRS. ROB FOPPEMA

Rachel Carson was een bijzondere vrouw. En haar acht jaar geleden verschenen boek Dode lente, waarin de gevaren van DDT en andere insectenbestrijdingsmiddelen indringend werden beschreven, was een boek van historische betekenis. Dat is de boodschap die Frank Graham in zijn boek 'Sinds-dode-lente*) in de eerste vijf hoofdstukken uitdraagt.

Het uitdragen van die boodschap gebeurt met enige nadruk, want Frank Graham is een groot bewonderaar van boek en schrijfster en de levensbeschrijving die hij van haar geeft is doordrenkt van diep ontzag. Gelukkig is het hoofd hem daarbij net niet op hol geslagen, en daarom is zijn betoog toch bepaald verhelderend.

Verhelderend met name door de schildering van de Amerikaanse situatie waarin Dode Lente ontstond en de Amerikaanse toestanden die op de publicatie volgden. Die Amerikaanse toestand werd gekenmerkt door de activiteiten van het ministerie van landbouw (door Graham beschreven als 'in werkelijkheid een tak van onze voedsel-produktie-industrie') dat te pas en te onpas op grote schaal bestrijdingsmiddelen liet toepassen, daarbij flink aangemoedigd door de chemische industrie die het materiaal leverde. Biologen op het departement die op gedempte toon vroegen of dat nu nuttig was en of geen onherstelbare schade aan de natuur werd toegebracht, konden er op rekenen, te worden uitgerangeerd, als ze echt lastig werden.

Toen het boek verschenen was volgde een bijna onvoorstelbare tegencampagne van de chemische industrie en die wetenschapsmensen die hun werk- of subsidiegever bedreigd zagen. Mejuffrouw Carson werd beurtelings voor wetenschappelijke nul en gefrustreerde oude vrijster uitgemaakt en een topfunctionaris van een bestrijdingsmiddelenfabrikant bespeurde zelfs een communistische samenzwering om de voedselproduktie van de vrije wereld door het onmogelijk maken van zijn nering tot het mondjesmaat-niveau van achter het ijzeren gordijn terug te brengen.

 /  1970-1979  / DIVERSE 1970-11-12  

Dat was natuurlijk allemaal niet waar, maar de echo's van het gekrakeel gingen inmiddels de wereld rond en zo ontstond ook in Europa een verhitte discussie die gedeeltelijk in overeenstemming was met de ernst van de bestrijdingsmiddelensituatie in deze streken. We hebben daardoor in ieder geval het voordeel gehad dat we op tijd gewaarschuwd waren. Er nog maar net op tijd, want ook in Nederland werd aanzienlijke schade geconstateerd (zeevogels in het Waddengebied) voordat het gebruik van gechloreerde koolwaterstoffen als DDT, dieldrin en aldrin werd beperkt.

Op het gebied van vroegtijdige waarschuwingen had Nederland trouwens een bevoorrechte positie door de aanwezigheid van dr C. J. Briejèr, de toenmalige directeur van de Plantenziektekundige Dienst, die ook over Carsons boek belangrijk materiaal heeft bijgedragen.

In de rest van 'Sinds Dode lente' maakt Frank Graham zijn titel waar, door een verslag te geven van de ontwikkelingen die sedert 1962, vooral in Amerika, zijn opgetreden. Het boek van Rachel Carson had inderdaad een diepgaande invloed op het overheidsbeleid. De gemiddelde Amerikaan , die nu dank zij overmatig en zinloos spuiten met bijna een gram DDT in zijn lichaam rondloopt, mag verwachten dat zijn kinderen aanzienlijk minder van dit bijna niet af te breken gif zullen binnenkrijgen. Wat nu een veilige hoeveelheid is weet intussen nog niemand met zekerheid.

Ook vele andere aspecten van de chemische oorlogvoering tegen insekten en planteziekten komen in het boek aan de orde. Ook de economische noodzaak van insektenbestrijding wordt in twijfel getrokken. 'Niemand heeft een berekening gemaakt van de schade die door de gebruiker van bestrijdingsmiddelen is toegebracht aan zijn buurman, diens gewassen en diens veestapel. Veel van de vooruitgang in de landbouw die is toegeschreven aan bestrijdingsmiddelen, is in werkelijkheid het gevolg van de verbeteringen van zaad, bemesting, landbouwmachines en bedrijfsvoering.

'Sinds Dode lente' heeft van uitgever Becht een voorbeeldige behandeling gekregen: de vertaling van mevrouw S. J. E. Pannakoek-Westenburg. arts. is technisch uitstekend en geeft in bescheiden voetnoten de noodzakelijke aanvulling met gegevens over de situatie in Nederland. Bovendien is er een nawoord van dr. A. D. Voute, samen met Briejèr een strijder van het eerste uur in Nederland, zijn visie op Rachel Carson en haar werk is heel wat evenwichtiger dan die van Graham en vanuit zijn positie als Nederlands deskundige geeft hij een gezaghebbend overzicht van het apparaat dat hier mens en natuur tegen uitwassen beschermt. Mét de waarschuwing dat voorzichtigheid toch geboden blijft.

*) Frank Graham. Sinds Dode lente. uitg. H. W. J, Becht, Amsterdam.

     1970. 259 pag., paperback f 14.90.

in/fo