HOME

een terug

BRON: DE MONITOR (KRO-NCRV)  (3 oktober 2018)

Tien miljoen kilo bestrijdingsmiddelen gebruiken we per jaar. Waar blijven die?

We verkopen in Nederland om en nabij de 10 miljoen kilo aan bestrijdingsmiddelen per jaar. Waar blijven al die miljoenen kilo’s in ons milieu?

Voor ons dossier Bestrijdingsmiddelen zijn we benieuwd hoeveel kilo’s bestrijdingsmiddelen we in Nederland eigenlijk gebruiken. We pakken de CBS-cijfers over gewasbescherming erbij.

Gebruik daalt naar 5,7 miljoen kilo

Het CBS kopt op 26 juli van dit jaar 'Landbouw gebruikt 5,7 miljoen kg chemische middelen'. Ze hebben een enquête onder duizenden boeren gehouden en daaruit komt naar voren dat de landbouw met een totaalverbruik van 5,7 miljoen kilo, 3,5 procent minder is gaan gebruiken ten opzichte van de vorige meting in 2012. Dat klinkt duidelijk.

Maar als we vervolgens de verkoopcijfers erbij pakken, zien we daar heel andere getallen. Die verkoop schommelt namelijk al tientallen jaren rond de 10 miljoen kilo. Bijna het dubbele van het gebruik dus. De verkoopcijfers komen van koepelorganisatie Nefyto. Bij Nefyto zijn bijna alle bedrijven aangesloten die in Nederland gewasbeschermingsmiddelen produceren en/of op de markt brengen. Nefyto stuurt zijn cijfers naar de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit (NVWA). Die vult de cijfers aan met antwoorden van de overige producenten. En die levert ze dan weer door aan het CBS.

4,3 miljoen kilo bestrijdingsmiddelen kwijt?

De vraag waar wij mee blijven zitten is: hoe kan het dat we 10 miljoen verkopen en maar 5,7 miljoen in de landbouw gebruiken? Waar blijft de rest? Het CBS heeft zelf diverse verklaringen. Zo zouden ook particulieren, overheden en bedrijven bestrijdingsmiddelen gebruiken. Inderdaad gaat 98 procent van de verkoop naar de landbouw en 2 procent naar overheid, particulieren en bedrijven. Dat zou 200.000 kilo kunnen verklaren dus.

Een tweede verklaring is dat grasland  en enkele andere gewassen niet worden meegenomen in de gebruikscijfers. We vragen dit na bij Bert Smit, onderzoeker bij de Wageningen Economic Research (onderdeel van WUR). Hij geeft aan dat op grasland weinig bestrijdingsmiddel wordt gebruikt, maar dat het wel ongeveer de helft van alle landbouwgrond is: ‘Toch kan dat het verschil niet dekken. Volgens onze gegevens was het gebruik op grasland in 2016 178.000 kg werkzame stof.’

Een derde verklaring die het CBS noemt is dat metam-natrium niet in het CBS-onderzoek meegenomen wordt, omdat ‘de overheid dat al op een andere manier waarneemt’. Het CBS beschikt niet over die cijfers, maar ook dat kan geen verklaring zijn voor een verschil van 4,3 miljoen kilo volgens Smit: ‘Natte-grondontsmetting, waar metam-natrium voor gebruikt wordt, wordt bijna niet meer gedaan.’ Tot slot wijst het CBS op voorraden bij boeren en verspilling van middelen. Maar ook daarvan is het zeer onwaarschijnlijk dat het optelt tot 4,3 miljoen kilo.

We bellen woordvoerder Cor Pierik van het CBS voor uitleg, maar ook hij kan niet het hele gat van 4,3 miljoen kilo verklaren. ‘Het is ook niet het belangrijkste,’ meent Pierik. ‘Uiteindelijk gaat het om de schadelijkheid van de stoffen, niet om de hoeveelheid. Ik zal bij sommige middelen doodgaan als ik een bekertje drink. Andere middelen daar merk je nauwelijks iets van.’

Op 70 procent van de meetlocaties leiden bestrijdingsmiddelen in water tot ziekte en dood

De schadelijkheid dus, daar moeten we naar kijken, niet naar de verkoopcijfers. Maar hoe komen we erachter hoeveel schade alle bestrijdingsmiddelen tezamen veroorzaken in ons milieu? We bellen de Unie van Waterschappen. Zij monitoren het water: wat zien zij terug van de jaarlijkse 10 miljoen kilo bestrijdingsmiddelen die we gebruiken?

De waterschappen meten op honderden locaties welke stoffen voorkomen in het oppervlaktewater en waar de norm wordt overschreden, legt beleidsmedewerker Marianne Mul ons uit. De Universiteit Leiden publiceert samen met de waterschappen deze gegevens op de Bestrijdingsmiddelenatlas. Mul: ‘Als we kijken naar het percentage schone locaties, dus waar geen enkele stof de norm overschrijdt, dan was dat in 2016 zo’n 30 procent.’ Dus in 2016 werd op tweederde van de locaties de norm wél overschreden? Dat klinkt behoorlijk schadelijk. Wat houdt zo’n normoverschrijding in? Mul: ‘Een normoverschrijding betekent dat waterorganismen ernstig ziek worden of zelfs doodgaan.’

Lees ook:

‘Watervlooien 2500 keer gevoeliger voor chemische stof dan we dachten’ vrijdag 21 september

En het verschil in schadelijkheid waar het CBS het over had, zien we dat nog terug? Mul: ‘Een normoverschrijding is een normoverschrijding. Dan loopt het waterleven schade op.’ Verrassend, want de overheid wil al jaren dat er minder en minder schadelijke bestrijdingsmiddelen worden gebruikt. Zien we dan geen enkele verbetering? Mul: ‘De concentraties zijn vaak wel lager. Waar de norm eerder met factor 1000 werd overschreden, is dat nu eerder factor 1 tot 10 met uitschieters naar factor 100.’

‘We halen het niet’

Het Planbureau voor de Leefomgeving is aan het evalueren of de minister de beleidsdoelen gaat halen. In 2023 moet het aantal overschrijdingen 90 procent minder zijn dan in 2013 het geval was. Voorlopig zitten we nog niet in die richting. Mul: ‘Ik denk dat we dat niet gaan halen’. Mul is niet de enige; ook het planbureau zelf denkt dat we het niet gaan halen, lezen we op hun website. Medio juni 2019 komen ze met een tussentijdse evaluatie.

Wil je op de hoogte blijven van dit onderzoek? Meld je hier aan voor onze nieuwsbrief. We sturen je dan elke twee weken de nieuwste artikelen over het onderzoek!

https://www.akkerwijzer.nl/artikel/117024-verschil-verkoop-en-gebruikscijfers-gewasbescherming-verklaarbaar/

'Verschil verkoop en gebruikscijfers gewasbescherming verklaarbaar'

Volgens het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) en branchevereniging voor fytofarmacie Nefyto wijken cijfers van verkoop en gebruik van gewasbeschermingsmiddelen niet af van wat bekend is. Greenpeace beweert dat de verkoop van gewasbeschermingsmiddelen twee keer zo hoog ligt als het gebruik in Nederland. De milieuorganisatie baseert zich op onderschepte verkoopcijfers die vergeleken worden met de gebruikscijfers voor gewasbeschermingsmiddelen van het CBS.

De cijfers voor verkoop van gewasbeschermingsmiddelen betreffen alle middelen die in de landbouw afgezet worden. Het CBS volgt het gebruik van gewasbeschermingsmiddelen in de landbouw met jaarlijkse enquêtes voor de grootste gewassen. Daarbij worden een aantal toepassingen niet meegenomen. In dat rijtje vallen grondontsmetting, reëxport en voorraadopbouw, zaadbehandeling, stoppelbehandeling en gebruik tussen twee teelten in. Gebruik door overheden en particulieren komt ook niet naar boven in de CBS-cijfers.

Volgens Nefyto zijn de cijfers op illegale wijze door Greenpeace verworven en is de publicatie schadelijk. „Het betreft afzetcijfers van individuele actieve stoffen die bij de overheid bekend zijn, maar niet openbaar worden gemaakt omwille van een eerlijke concurrentie op de gewasbeschermingsmarkt. Vanuit wettelijk oogpunt mogen de bedrijven deze gegevens daarom niet onderling delen”, zegt Nefyto in een persverklaring. Greenpeace vindt dat de cijfers openbaar horen te zijn met een beroep op de Wet openbaarheid van bestuur.

Nefyto vindt dat in plaats van het accent te leggen op de kilo's middelen het gebruik ervan bepalend is voor de impact op de omgeving. De branchestichting wijst op de uitspraken van de Gezondheidsraad, die zegt dat er stappen gemaakt worden naar minder milieubelastende en sneller afbreekbare middelen. Volgens Nefyto zijn voor het milieu relevante gegevens reeds openbaar, bijvoorbeeld via de bestrijdingsmiddelenatlas op internet.

Zie ook De Volkskrant 2016-06-06 (achter slot)

Waar blijft al dat landbouwgif?

Vreemd: boeren en tuinders kopen veel meer bestrijdings-middelen dan zij volgens cijfers van het CBS gebruiken! Hoe kan dat?

RESOURCE Magazine Universiteit Wageningen    2 maart 2016

Natuur & milieu

Verbruik bestrijdingsmiddelen wordt onderschat

tekst: Albert Sikkema

Er worden in Nederland meer chemische bestrijdingsmiddelen verkocht dan verbruikt in de land- en tuinbouw. Dat ‘onthulde’ Greenpeace, die de verkoopcijfers van koepelorganisatie Nefyto vergeleek met de verbruikscijfers van het CBS. Dit is allang bekend bij de kennisorganisaties, zegt onderzoeker Roel Kruijne van Alterra. ‘Het gaat niet om kilo’s maar om risico’s.’

Welke cijfers heeft Greenpeace vergeleken?

Kruijne: ‘Het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) presenteert om de 4 jaar het verbruik van gewasbeschermingsmiddelen in de land- en tuinbouw, op basis van een enquête onder boeren en tuinders. Dat is Statline. De laatste cijfers dateren van 2012. Daarnaast levert Nefyto, de branchevereniging van producenten als BASF en Syngenta, jaarlijks de omzetcijfers voor bestrijdingsmiddelen aan de NVWA. Die vertrouwelijke informatie van Nefyto heeft Greenpeace verkregen en dan kun je haar verkoopcijfers vergelijken met de verbruikscijfers van het CBS.’

En?

‘Als je alle bestrijdingsmiddelen uit 2004 of 2008 bij elkaar optelt en in kilo’s uitdrukt, dan bedraagt het verbruik zo’n twee-derde deel van de omzet. Ofwel: volgens de verkoopcijfers ligt het verbruik aan gewasbeschermingsmiddelen zo’n 30 a 35 procent hoger dan het verbruik volgens het CBS. Voor 2012 zal dat niet veel anders zijn. Voor organisaties als het RIVM, het Planbureau voor de Leefomgeving en Wageningen UR is dat geen nieuws.’

Hoe ontstaan die verschillen?

‘Dat weten we niet zeker, want we kunnen de vertrouwelijke omzetgegevens van de producenten niet controleren. Ik denk dat er vele redenen voor kunnen zijn. Ten eerste bevat de steekproef van het CBS een ondervertegenwoordiging van de kleine teelten. Het gebruik in de graan-, mais- en aardappelteelt wordt goed gemeten, maar veel kleine gewassen in bijvoorbeeld de glastuinbouw, boom- en fruitteelt zitten niet in de enquête. Dat kan leiden tot onderschatting. Bovendien hebben tuinders geen verplichting om aan de enquête deel te nemen en hebben ze wellicht de neiging om hun eigen verbruik te onderschatten. Verder zit in de omzetcijfers van Nefyto ook ander gebruik van bestrijdingsmiddelen zoals op industrieterreinen en bij particulieren en over dat gebruik is weinig bekend. Mogelijk wordt een deel van die omzet geëxporteerd en is een deel van de omzetcijfers voor de Nederlandse markt onjuist.’

Volgens Greenpeace is de omzet van glyfosaat een factor 5 hoger dan het CBS-verbruik. Dat is toch fors?

‘Ja, dat is veel. Een mogelijke verklaring is dat er in 2012 veel glyfosaat werd verbruikt buiten de landbouw. Overigens is glyfosaat inmiddels verboden voor gebruik op verhardingen buiten de landbouw.’

U lijkt niet bezorgd over het hoge verbruik..

‘Het beleid van de Nederlandse overheid is niet zozeer gericht op reductie van de kilo’s maar op reductie van de risico’s. Onze onderzoeksgroep heeft samen met andere kennisinstellingen het duurzaam gewasbeschermingsbeleid van de Nederlandse overheid geëvalueerd. Daarbij betrekken we niet alleen de verbruiks- en omzetcijfers, maar ook metingen van stoffen in het oppervlaktewater en op voedsel. We hebben het over zo’n driehonderd middelen. Sommige breed werkende middelen verdwijnen, andere specifieke middelen komen ervoor in de plaats. Het ene middel kan een risico zijn voor het waterleven, een ander voor bijen. Kilo’s zeggen niet zoveel.’

 / GEGEVENS  /  DIVERSE - VERSCHIL GEBRUIK / AFZET ?

*

*

*

*

*

2020

.

.

.

.

.

.

*

*

Vergelijking gebruik en afzet

Bij een vergelijking van de gebruiks- en afzetcijfers valt op dat het gebruik in de onderzochte land- en tuinbouwgewassen in 2012 en 2016 ongeveer 53 procent van de afzet bedraagt. Per toepassingsgroep verschilt het percentage van het gebruik in de afzet:

schimmel- en bacteriebestrijders: gebruik ongeveer 61 procent van de afzet

onkruidbestrijders en loofdoders: gebruik ongeveer 58 procent van de afzet

insecten- en mijtenbestrijders: gebruik ongeveer 56 procent van de afzet

slakkenbestrijders: gebruik minder dan 25 procent van de afzet

middelen voor plantengroeiregulatie en kiemremming: gebruik minder dan 60 procent van de afzet

'andere gewasbeschermingsmiddelen': gebruik ongeveer 46 procent van de afzet.

Bij het verklaren van de bovengenoemde verschillen tussen gebruik en afzet moet rekening worden gehouden met het feit dat de gebruikscijfers exclusief natte grondontsmetting met metam-natrium zijn en de afzetcijfers inclusief deze stof, alsmede dat de gebruikscijfers inclusief biopesticiden zijn en de afzetcijfers exclusief deze stoffen.