HOME

een terug

Voorwoord blz- 5

[....]

In het boek hebben de auteurs nadrukkelijke getracht zoveel mogelijk gebruik te maken van de metingen van bestrij-dingsmiddelen in het water.

Voor het actuele voorkomen van bestrijdingsmiddelen of gegevens op het niveau van individuele stoffen in het Nederlandse oppervlaktewater wordt verwezen naar de

website: www.bestrijdingsmiddelenatlas.nl.

Door voorraadvorming bij handel en gebruikers en doordat ook andere bedrijven actief zijn op de Nederlandse markt geven de afzetcijfers geen inzicht in de precieze omvang van het gebruik van bestrijdingsmiddelen (cf. Compendium voor de Leefomgeving, 2011:  Het gebruik van bestrij-dingsmiddelen in de Nederlandse landbouw wordt bijgehouden door middel van enquêtes onder boeren door het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS). In deze enquêtes is het gebruik van bestrijdingsmiddelen geïnventariseerd in 56 gewassen. Voor de jaren 1998, 2004 en 2008 is het gebruik weergegeven in tabel 2.1.

Het totaal gebruik van bestrijdingsmiddelen in de land- en tuinbouw in ons land ligt rond de 5,6 tot 6 miljoen  kilo werkzame stof per jaar (nadere uitleg zie Vijftigschildt et al, 2005), wat neer komt op circa 7 kilo werkzame stof per hectare. Bijna 70% van het totaal aan bestrijdingsmiddelen wordt gebruikt in de akkerbouw, de sector met het grootste areaal. Een andere grootverbruiker is de bloembollensector (16%) van het totaal. Als gekeken wordt naar het gebruik per hectare dan is het gebruik in de bloembollensector verreweg het hoogste: bijna 42 kg per hectare per jaar. Ook het gebruik in de teelt van bloemen onder glas (in kassen) is hoog 32 kg werkzame stof per hectare.

Wordt gekeken naar het gebruik van bestrijdingsmiddelen in de tijd dan valt op dat het gebruik bij groenten in open teelt en de champignons is verminderd. Het gebruik in boomkwekerijgewassen is ten opzichte van 1998 sterk toegenomen.

Wordt het gebruik van bestrijdingsmiddelen in de landbouw opgesplitst naar het type toepassing, dan blijken fungiciden verreweg het grootste deel van het gebruik uit te maken (52%, zie tabel 2.2). Het gebruik van herbiciden en insecticiden is circa 26% respectievelijk 1,6% van het totaal gebruik. Andere bekende toepassingen zijn het gebruik van bestrij-dingsmiddelen om loof te doden, vooral in de aardappelteelt en voor de ontsmetting van de grond of pootgoed.

In de periode 1998 - 2008 is het gebruik van insecticiden sterk afgeno-men: van 169.000 kg naar 89.000 kg. Het gebruik van fungiciden is licht gedaald en het gebruik van herbiciden gelijk gebleven. Het gebruik van grondontsmettingsmiddelen in de land- en tuinbouw is in deze periode weer toegenomen.

Binnen de groep van de fungiciden wordt mancozeb het meest gebruikt (51%), gevolgd door captan (9%) en fluazinan (4%, gegevens CBS, Statline, 2012, bron CBS 2010). Binnen de groep van de herbiciden wordt glyfosaat (15%) het meest gebruikt, gevolgd door metamitron (9%) en MCPA (7%). Bij de insecticiden is het gebruik van dimethoaat (27%) pirimicarb (9%) en imidacloprid (7%) het grootste. Tenslotte wordt bij de loofdoodspuit-middelen veelvuldig diquat dibromide gebruikt (63%, gegevens CBS,

Statline, 2012, bron CBS 2010).

Naast het gebruik in de land- en tuinbouw worden bestrijdingsmiddelen ook buiten de landbouw gebruikt, zowel door overheidsinstellingen als ook door particulieren. Het gebruik van bestrijdingsmiddelen door over-heidsinstellingen is weergegeven in tabel 2.3. Gemeenten zijn verreweg de grootste gebruikers van bestrijdingsmiddelen (85% in 2005). De bestrijdingsmiddelen worden vooral toegepast op verhardingen (55%) en op beplantingen in de bebouwde kom (23%, tabel 2.4). Daarnaast worden bestrijdingsmiddelen veelvuldig gebruikt rond spoorbanen (12% van totaal gebruik).

Door de overheidsinstellingen worden vrijwel uitsluitend herbiciden gebruikt (meer dan 99% van het totale verbruik in 2005), waarvan de belangrijkste zijn: glyfosaat (33.840 kg d.w.z. 63% totaal gebruik) en dichlobenil en MCPA (respectievelijk 18 en 11% van het totaal gebruik in 2005).

In 2004 is door het Centraal Bureau voor de Statistiek het bestrijdingsmiddelengebruik onder particulieren onderzocht met behulp van een enquête onder tuincentra en andere winkels (Vijfigschild et al., 2005). De verkoop van bestrijdingsmiddelen aan particulieren bedroeg in 2004 79.300 kg. 82% van de verkoop betreft herbiciden, waarvan glyfosaat met 18.000 kg (23% van het totaal) het belangrijkste is (Vijfigschild et al., 2005). Het gebruik door particulieren is hoger dan het gebruik van bestrijdingsmiddelen door overheidsinstellingen.

Het gebruik van bestrijdingsmiddelen in ons land 1985-2009

Om een indruk te krijgen van het huidige gebruik van bestrijdings-middelen in Nederland zijn zowel verkoopcijfers als ook gebruikscijfers voorhanden. De verkoopcijfers zijn gebaseerd op gegevens van de branche organisatie van de bestrijdingsmiddelenindustrie: NEFYTO. De totale verkoop van bestrijdingsmiddelen is weergegeven in figuur 2.1. Ten opzichte van 1985 is de afzet van bestrijdingsmiddelen in Nederland met 56% afgenomen (Compendium voor de Leefomgeving, 2011). Dit komt vooral door een reductie van de grondontsmettingsmiddelen in begin jaren negentig. Ook de verkoop van insecticiden nam in deze periode af.

Rond 2001 en 2003 was de afzet van bestrijdingsmiddelen het laagst (7,9 miljoen kilo). De laatste 10 jaar is weer sprake van een toename van afzet van bestrijdingsmiddelen in Nederland. In 2010 is de totale verkoop van bestrijdingsmiddelen 9,3 miljoen kilo werkzame stof. De afzet van fungiciden is het grootste: 3,6 miljoen kilo, gevolgd door de afzet van herbiciden: 2,4 miljoen kilo. De verkoop van insecticiden is in 2010 198.000 kilo werkzame stof.

Vijftig jaar na Dode Lente     (Blz. 15)

Geert R. de Snoo & Martina G. Vijver

-  De giftigste middelen zijn verboden

- Gebruik en emissie daalden fors sinds de topjaren rond 1985,

   maar    minder dan beoogd

- Jaarlijks wordt in Nederland ongeveer 6 miljoen kilo

   bestrijdingsmiddelen gebruikt

Rachel Carson maakte in 1962 - precies vijftig jaar geleden - de wereld wakker toen ze in haar boek Dode Lente (Silent Spring) indringend de gevaren van bestrijdingsmiddelen beschreef. Sommige middelen, met name organische chloorverbindingen en organische kwikverbindingen, bleken zo schadelijk dat roofvogels massaal het loodje legden; veel soorten planten en dieren kwamen in de problemen en op sommige plaatsen was het drinkwater vergiftigd. Het boek sloeg enorm aan. Het was duidelijk dat het gebruik van bestrijdingsmiddelen aan banden moest worden gelegd

 (Reijnders, 1991; Copius Peereboom & Reijnders, 1986; De Snoo & Canters, 1987).

Ook het Nederlandse oppervlaktewater bleef niet gespaard. In 1969 doodde een gifgolf in de Rijn alle dieren in het water; drinkwaterbedrijven moesten de waterinname stoppen. In 1987 trok weer een gifgolf door de Rijn en bleek het Amsterdamse drinkwater verontreinigd. In 1993 kon men de spaarbekkens in de Biesbosch ruim een maand lang niet vullen vanwege een te hoog gehalte aan bestrijdingsmiddelen in de Maas. En in 2001 was het opnieuw raak in de Rijn.

Hoe komen bestrijdingsmiddelen in het oppervlaktewater?

Bestrijdingsmiddelen worden toegepast in een groot aantal teelten in ons land. Daarbij gaat het om zowel om grote teelten zoals de teelt van aardappelen en maïs, maar ook om teelten met een veel kleiner areaal zoals de teelt van peterselie of spinazie.

De meeste bestrijdingsmiddelen worden over een gewas gespoten, door middel van een spuit die aan de achterzijde van een trekker is gemonteerd of wordt voortgetrokken (veldspuit). Er zijn echter vele andere type toepassingstechnieken, zoals het strooien van granulaten (korrels), het coaten van zaden, het onderdompelen van bloembollen.....

[....]

Fungiciden zijn chemische bestrij-dingsmiddelen en geneesmiddelen die gebruikt worden om ziekten bij planten, dieren en de mens, veroorzaakt door schimmels (fungi), te bestrijden.

 / 2010-2019  / DIVERSE 2012 mei  

in/fo