HOME

een terug

BRON Delpher: Het vrije Volk 1964-05-30                                     ook in MAP

Rachel Carson overleden

Rachel Carson's waarschuwing.

Er was eens in het hart van Amerika een stad waar teder leven in harmonie scheen te leven met zijn omgeving. De stad was omringd door een geruit patroon van welvarende boerderijen, met graanvelden en hellingen vol boomgaarden, waar in de lente witte bloesemwólken boven de groene akkers dreven. In het najaar barstten eik, mispel en berk uit in een gloed van kleur, die vlamde en fonkelde over de dennen. Dan blaften vossen op de heuvels en herten staken stil de velden over, half verborgen door. de nevels van de herfstochtenden. Toen begon een vreemd bederf over het gebied te kruipen en alles veranderde. Een of andere kwade betovering was over de gemeenschap gekomen; geheimzinnige ziekten dunden de rijen kippen, rundvee en schapen werden' ziek en stierven. Overal heerste de schaduw van de dood; De boeren spraken over veel ziekte bij hun gezinnen. In de stad toerden de dokters al verbaasder over nieuwe soorten kwalen, die bij hun patiënten optraden. Maar geen toverkracht en geen vijandelijke actie had de wedergeboorte van nieuw. leven in deze geteisterde wereld tot stilstand gebracht. De mens zelf had dit gedaan.

Met een paar verkortingen is dit het sprookje-dat-waar-kan-worden, waarmee! de Amerikaanse biologe Rachel Carson haar boek Silent Spring (De dode lente) begint. Ze publiceerde het in 1962 en onmiddellijk volgde een tumult, dat nog allerminst is uitgewoed. Want wat Rachel Carson, na vier jaar onderzoek, betoogt is dat de mens door een roekeloos gebruik van chemicaliën in de landbouw bezig is de wereld te vermoorden. Zo hoog liep de discussie, dat in Amerika een regeringscommissie werd ingesteld om het probleem van de chemische.bestrijdingsmiddelen van insekten etc. te onderzoeken. De commissie heeft in grote trekken haar conclusies onderschreven.

Onlangs, op 17 april, is Rachel Carson op 56-jarige leeftijd overleden. Met haar is een van die merkwaardige vrouwelijke onderzoekers heengegaan, die vooral in de Verenigde Staten schijnen te gedijen: intelligente, en oorspronkelijke geesten, die de vrucht van rusteloos onderzoek weten uit te dragen in glashelder en uitermate leesbaar geschreven boeken. Vrouwen zoals ook Ruth Benedict en Margaret Mead. 'Ze zijn te populair in hun boeken,', wordt wel eens smalend gezegd. Alsof een werk pas wetenschappelijk is wanneer alleen een vakman er zich moeizaam doorheen kan worstelen.

De kwestie is, om met name tot Rachel Carson terug te keren, dat juist de gave om het gewoon en begrijpelijk te zeggen maakt dat een grimmige waarschuwing zoals in Silent Spring tot de wereld doordringt, gehoord wordt en vermoedelijk meer effect heeft dan andere vormen van academisch betoog. Vrouwen als de genoemde hebben er veel toe bijgedragen brede belangstelling te wekken voor de takken van wetenschap, die zij beoefenen — de sociologie en de (sociale) biologie.

Rachel Carson is beroemd geworden door haar in 1951 geschreven prachtige boek over de zee: The sea around us. Daarin werden geen sensationele stellingen verkondigd; het was een met liefde geschreven boek over een grote liefde — de natuur in het algemeen en de zee in het bijzonder.

Rachel Carson leefde tamelijk teruggetrokken, het liefst in haar landhuisje aan de kust. Ze was van nature niet vechtlustig en de felle toon in De dode lente was de reactie van iemand, die een fatale bedreiging ziet van alles wat haar dierbaar was. Het probleem overviel haar als het ware, toen vrienden haar vertelden dat na bespuitingen tegen muggen de vogels uit de tuin verdwenen. Maar dat was nog onschuldig vergeleken bij alles wat zij ontdekte, toen zij haar onderzoek in ernst begon.

In elke (Amerikaanse) supermarkt staan planken vol vergiften 'zoals de Borgia's. niet hadden kunnen dromen' en 'elk kind kan ze kopen en er mee rondsproeien in huis en tuin — alles onder het motto van de insektenbestrijding. De insekten op hun beurt ontwikkelen dikwijls een weerstand tegen deze middelen, die het nodig maakt steeds sterkere chemicaliën in de strijd te werpen. En hoe natuurlijke evenwichten ondersteboven worden gegooid, wordt met klemmende voorbeelden aangetoond.

Uiteraard heeft de chemische industrie zich fel tegen Rachel Carson en haar stellingen gekeerd. Ze heeft overigens nooit betoogd, dat chemische middelen niet gebruikt zouden mogen worden en dat insekten niet bestreden dienen te worden. Haar kruistocht ging tegen het roekeloos, onoordeelkundig modegebruik op steeds massalere schaal van steeds gevaarlijker middelen. We zijn daardoor in staat diep in te grijpen in de natuur, terwijl wij de subtiliteit daarvan nog lang niet voldoende doorgronden.

Zoals vaker gebeurt loopt onze technische bekwaamheid vooruit op ons dieper inzicht. We moeten, zo zei Rachel Carson nog maar kort geleden in een televisieuitzending, onze macht niet gebruiken om de natuur te lijf te gaan; onze generatie moet vrede sluiten met de natuur en haar eigen volwassenheid bewijzen. Door haar boek maakte ze hier en daar al bestaande gevoelens van onbehagen tot een actueel probleem. Ze kristalliseerde, ze heeft de alarmbel geluid. Het probleem bestaat nog en zal in toenemende mate klemmend worden. Geen mens die ermee te maken heeft zal kunnen zeggen, dat hij niet gewaarschuwd was.

                                                                     PIET HEIL

‘Naar knipsel

en bron

"Rachel Carson". "Het vrije volk : democratisch-socialistisch dagblad". Rotterdam, 30-05-1964. Geraadpleegd op Delpher op 04-06-2019,

https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010955160:mpeg21:a0339

 /  1960-1969  / DIVERSE 1964-05-30  

ni/nf